Modernizacja instalacji grzewczej. Krok po kroku

Każda instalacja grzewcza po pewnym czasie użytkowania wymaga częściowej lub całkowitej modernizacji, zwłaszcza gdy wysokie rachunki za ogrzewanie coraz bardziej obciążają nasz domowy budżet. Modernizacja instalacji grzewczej ma na celu obniżenie zużycia energii na cele ogrzewania. W tym celu należy podwyższyć sprawność użytkową systemu ogrzewania, ograniczyć straty ciepła oraz usprawnić źródło ciepła. Jak przeprowadzić efektywną modernizację instalacji grzewczej i na jakie elementy zwrócić uwagę – aby zmniejszyć koszty ogrzewania domu. Na te i inne pytania odpowiadam w poniższym wpisie.

Na czym polega modernizacja instalacji grzewczej?

Gdy sezon grzewczy dobiega końca, w wielu budynkach rozpoczynają się przedsięwzięcia zmierzające do zmniejszenia kosztów eksploatacji instalacji centralnego ogrzewania. Zakres przedsięwzięć może być bardzo różny, począwszy od drobnych napraw, wymiany niektórych grzejników, wymiany kotła, a kończąc na całkowitej modernizacji instalacji. W budynkach o słabej izolacji modernizacja instalacji grzewczej powinna być poprzedzona termomodernizacją budynku, pozwoli to na zmniejszenie strat ciepła co przekłada się na zmniejszenie późniejszych kosztów eksploatacji instalacji grzewczej. W każdym remoncie najważniejsze jest dobrze przygotowanie i przeanalizowanie zakresu niezbędnych prac. Przykładowo wymiana kotła może wymagać zastąpienia otwartego naczynia wzbiorczego zamkniętym. Z koeli wymiana grzejników często wiąże się z koniecznością wymiany starych zaworów regulacyjnych na zawory termostatyczne, oraz zaizolowania i poprowadzenia na nowo rurociągów lub odcinków rur.

Kiedy wymienić rury w instalacji grzewczej?

Modernizacja powinna być poprzedzona oceną stanu technicznego instalacji, która ma ustalić, czy dana instalacja wymaga wymiany grzejników, czy rur, a może jednych i drugich. Chodzi tu przede wszystkim o korozję i wewnętrzny stan rur i grzejników. Jeżeli rurociągi są skorodowane lub w jakikolwiek inny sposób uszkodzone, rzeczywiście powinniśmy je wymienić. Widać to gołym okiem, gdy w miejscach krytycznych usunie się farbę, czasami wskakuje na to liczba opasek, którym zabezpieczono skorodowane miejsca. Podobnie z grzejnikami, gdy wymieniamy je na nowe, o odmiennym sposobie podłączenia, wymiana rur w całości może być uzasadniona – choćby ze względów estetycznych. Gdy rury są w dobrym stanie, możemy je zostawić. W instalacjach grawitacyjnych rury mają duże średnice, więc nawet jeśli są zakamienione, mogą dobrze spełniać swoje zadanie, o ile modernizowanej instalacji zostanie zainstalowana pompa obiegowa, która usprawni przepływ wody.

Jeżeli decydujemy się na poprowadzenie nowych rur, i nie kolidują one z trasą starych – oczywiście nie warto kuć ścian, aby je zdemontować.  Wystarczy poodcinać je w miejscach, w których wychodzą ze ścian, a otwory zagipsować. Nową instalację prowadzi się  najczęściej z rur z tworzywa sztucznego lub miedzi. Można je rozprowadzić wzdłuż ścian po podłodze i zamaskować specjalnymi listwami. Przy układaniu nowych rur, musimy uwzględnić większa rozszerzalność cieplną nowych materiałów. Wydłużenie się rur wraz ze wzrostem temperatury może w skrajnych przypadkach doprowadzić do deformacji i uszkodzenia rurociągów – dlatego trzeba przewidzieć kompensację naprężeń. Jako przykład, rury z tworzywa z aluminiową wkładką stabilizującą (np. PP stabi) wydłużają się 3 razy bardziej niż stalowe, to ważne zwłaszcza gdy temperatura wody grzewczej może sięgać 90°C.

Zdj.1. Regularna, prawidłowa konserwacja zapewnia bezawaryjną pracę instalacji grzewczej

W trakcie modernizacji często spotykana praktyką jest zmiana średnicy rur. Zarówno gwałtowne zmniejszenie jak i zwiększenie średnicy rur jest nieporządne i zaburza przepływ wody. Zmniejszenie średnicy rur spowoduje zaś jedynie wzrost oporów przepływu. Ponadto wymiana nawet jednego odcinka rury na nowy o mniejszej średnicy często uniemożliwia działanie instalacji jako grawitacyjnej – konieczny będzie montaż pompy obiegowej.

Nowe grzejniki – na co zwrócić uwagę?

Do wymiany grzejników warto przystąpić, gdy dom zostanie ocieplony i zmieni się zapotrzebowanie na ciepło do jego ogrzewania. Stare grzejniki mogą okazać się zbyt duże do nowych potrzeb domu, stąd lepszym rozwiązaniem będzie ich wymiana na mniejsze. Zasilanie zbyt dużych grzejników może powodować przegrzewanie pomieszczeń. Przymknięcie zaworów i ograniczenie w ten sposób przepływu wody ogrzanej przez kocioł przez grzejnik może nie przynosić zadowalającego efektu. Pomocnym rozwiązaniem może być zamontowanie zaworu mieszającego, który obniży temperaturę wody trafiającej do grzejników. Działa on analogiczne jak przy zasilaniu ogrzewania podłogowego z kotła na węgiel. Z odwrotną sytuacją mamy do czynienia, gdy wymieniany kocioł na nowy, pracujący lepiej przy niższej temperaturze. Obniżenie temperatury zasilania i powrotu, a zwłaszcza różnicy między nimi pociąga za sobą konieczność wymiany grzejników na większe. W szczególności dotyczy to wymiany kotła węglowego na gazowy kondensacyjny – gdzie parametry nowych grzejników powinny wynosić 55/45/20°C. Dlatego moc grzejnika podaje się zawsze dla konkretnych wartości temperatur, do najpopularniejszych nalezą 90/70/20°C lub 75/65/20°C. Gdzie pierwsze liczby, czyli odpowiednio 90 i 75°C to temperatura zasilania, drugie 70 i 68°C to temperatura powrotu, a 20°C to temperatura w pomieszczeniu. Ważne by moc i wielkość grzejników była dobrana właściwe, konsekwencją dobrania zbyt małych grzejników może być niedostateczne nagrzewanie pomieszczeń. Wymiana grzejników na nowe często pociąga za sobą zmianę połączeń z rurami centralnego ogrzewania, jeżeli kroćce mają taki sam rozstaw, sprawa jest prosta. Jeżeli rozstaw jest inny, wówczas zostanie nam nieestetyczne podłączenie, chyba że zdecydujemy się na pracochłonne bruzdowanie ścian.

Wbrew pozorom sama wymiana grzejników nie przynosi oszczędności eksploatacyjnych. Choć wiele razy spotykamy się ze stwierdzeniem grzejniki „energooszczędne”, to niewiele mają one wspólnego z prawdą. Grzejnik powinien jak najszybciej przekazywać ciepło do pomieszczenia – aby zmniejszyć koszty ogrzewania, powinniśmy zainstalować nowe zawory i głowice termostatyczne, które umożliwiają utrzymanie nastawionej temperatury, odpowiednio zamykając lub otwierając dopływ wody.

Grzejniki członowe, konwektorowe, aluminiowe czy płytowe?

• Przeczytaj wpis: Ogrzewanie wodne. Ścienne czy podłogowe?

Wymiana kotła – nowy, lepszy czy na inne paliwo?

Wymiana kotła jest najczęściej kojarzona z modernizacją centralnego ogrzewania, w zależności od rozwiązania, możemy zdecydować się na wymianę starego kotła na nowy tego samego rodzaju, innego rodzaju ale bez zmiany paliwa (np. kocioł z podajnikiem zamiast kotła zasypowego) lub kocioł wykorzystujący inne paliwo. Wymiana kotła na nowy, tego samego rodzaju jest najmniej kłopotliwa, tutaj zmienić się mogą kroćce przyłączeniowe albo wymiary urządzenia. Pozostałe elementy systemu takie jak grzejniki, komin i zabezpieczenia powinny pozostać bez zmian. Jeżeli chcemy pozostać przy obecnym paliwie, możemy także zdecydować się na zakup innego rodzaju kotła. Dotyczy to kotłów z podajnikiem, zamiast zasypowego lub gazowy kondensacyjny, zamiast tradycyjnego.

Kotły z podajnikiem gwarantują lepszy komfort obsługi w porównaniu z kotłami zasypowymi, przy tych kotłach obowiązuje zasada: im większy zasobnik i lepsza jakość opału, tym rzadziej będziemy musieli zaglądać do kotłowni. Wraz ze wzrostem zasobnika rosną gabaryty urządzenia – rozmiary nowego kotła musimy uwzględnić przy jego adaptacji w kotłowni. Zakup kotła z podajnikiem często pociąga za sobą konieczność adaptacji komina. Dym z kotłów zasypowych ma niższą temperaturę, co osłabia ciąg i potencjalnie prowadzi do wykraplania się pary wodnej w kominie. Jeżeli kocioł będzie pracować z mocą zbliżona do nominalnej – problemów z ciągiem kominowy nie powinniśmy doświadczać. W praktyce kotły z podajnikiem często pracują z minimalną mocą, w trybie podtrzymania żaru, zaś z jakością paliwa wiadomo – bywa różnie. Dlatego producenci kotłów z podajnikiem zalecają ich przyłączenie do komina systemowego, albo z wkładem ceramicznym lub stalowym – jeżeli mamy stary komin murowany – warto rozważyć wyposażenie go w taki wkład.

Wymiana kotła tradycyjnego gazowego na kocioł kondensacyjny w dłuższej perspektywie jest bardzo opłacalny. Kotły kondensacyjne odbierają dodatkową ilość ciepła ze spalin, które w tradycyjnych kotłach ucieka bezpowrotnie przez komin. Dzięki temu pracują z wyższą sprawnością, co przekłada się na niższe koszty ogrzewania. Efekt pracy kotłów kondensacyjnych najlepiej widać po temperaturze spalin. W tradycyjnych kotłach spaliny maja temperaturę ponad 100°C, a w kondensacyjnych wynosi ona tylko 45°C. Niższa temperatura spalin pociąga za sobą konieczność zastosowania wkładu ze stali kwasoodpornej w kominie. Jeżeli komin nie ma wkładu ze stali kwasoodpornej, powinniśmy go tam umieścić. Alternatywą dla odprowadzania spalin jest wyprowadzenie przewodu powietrzno-spalinowego przez ścianę, albo dodanie komina zewnętrznego.

Jeżeli zmienimy scenariusz, i zdecydujemy się na przesiadkę z węgla na gaz – wówczas powinniśmy mieć dostęp do sieci gazowej, w przeciwnym przypadku pozostanie nam zakup lub dzierżawa zbiornika na gaz płynny. Nowoczesny kocioł gazowy, jak już pisałem wcześniej, wymaga odpowiedniego przewodu powietrzno-spalinowego, który możemy wykonać poprzez przebicie ściany zewnętrznej i wyprowadzenie przewodu na zewnątrz – albo wyposażenie istniejącego komina w wkład ze stal nierdzewnej.

Koszty ogrzewania domu poszczególnymi źródłami ciepła

• Przeczytaj wpis: Ogrzewanie domu. Czym najbardziej się opłaca?

Podsumowanie

• Instalacja grzewcza składają się z wielu elementów: źródła ciepła, urządzenia do podgrzewania wody użytkowej, osprzętu kotłowni, zaworów, rur i grzejników. Modernizacyjna instalacji grzewczej może obejmować wymianę części, lub wszystkich elementów jednocześnie.
• Modernizację instalacji centralnego ogrzewania robi się zwykle dopiero wtedy, gdy jej elementy są już tak stare i zniszczone, że nie opłaca się albo zwyczajnie nie da się ich już naprawić. W przypadku termomodernizacji domu pociąga ona konieczność przeprowadzenia przeróbek w całej instalacji grzewczej.
• Najczęściej wykonywanym zabiegiem modernizacyjnym jest wymiana kotła, a to zwykle pociąga za sobą konieczność zmiany osprzętu – naczynia wzbiorczego, zaworów czy pomp (o ile w ogóle były w starej instalacji). Zwykle powoduje to potrzebę zmiany sposobu poprowadzenia rur w obszarze kotłowni, co w praktyce oznacza ich wymianę.
• Radykalne zmiany w kotłowni są zwykle konieczne, gdy nowy kocioł ma być zasilany innym paliwem niż dotychczas używane. Ale mogą one być zbędne, jeżeli nowym nabytkiem jest kocioł na węgiel lub drewno.
• Aby efektywnie przeprowadzić modernizację systemu grzewczego, zasięgnijmy pomocy fachowa i zamówmy audyt energetyczny. Ta niezależna i obiektywna opinia stwierdza, które modernizacje są opłacalne w badanym budynku oraz jakie produkty i rozwiązania techniczne są najkorzystniejsze.

Zdjęcie: fotolia.pl