Projektowanie i wykonywanie instalacji grzewczych z wykorzystaniem pomp ciepła wymaga znajomości nie tylko technologii i zasady działania, ale również przepisów prawnych. W zależności od rodzaju dolnego źródła ciepła, musimy przestrzegać przepisy prawa budowlanego, geologicznego czy wodnego. W poniższym wpisie zebrałem wszystkie najważniejsze aspekty prawne związane z projektowaniem i wykonaniem pomp ciepła, omawiam zarówno pompy gruntowe, powietrzne jak i wodne – zapraszam do wpisu.
Gruntowa pompa ciepła a prawo geologiczne
Jeśli przymierzamy się do wykonania gruntowej pompy ciepła, w pierwszej kolejności musimy rozpoznać warunki gruntowe na działce objętej inwestycją. Taką informację może nam dostarczyć dokumentacja geologiczno-inżynierska, która jest obowiązkowym elementem każdego projektu budowlanego1.
W zależności od pojemności cieplnej gruntu, wymagana powierzchnia wymiennika gruntowego lub pojemność czynna sondy gruntowej ulegną zmianie. Poprawne założenia pozwolą zwymiarować głębokość dolnego źródła w taki sposób, aby pokryć wymagane zapotrzebowanie na ciepło i chłód (np. przez chłodzenie pasywne).
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, odwierty dla sond gruntowych głębokości nie głębszej niż 30 m nie podlegają przepisom ustawy Prawo geologiczne i górnicze2. W praktyce nie wykonuje się tak płytkich odwiertów. Dla pomp ciepła o głębokości otworu od 30 do 100 m istnieje zaś obowiązek wykonania projektu robót geologicznych. Taki projekt należy opracować zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska3, który podlega zgłoszeniu staroście. Gruntowe poziome wymienniki ciepła nie podlegają przepisom Ustawy Prawo geologiczne i górnicze.
W projekcie robót geologicznych uwzględnia się m.in. ilość niezbędnych odwiertów dla danego zapotrzebowania na ciepło w zależności od budowy geologicznej gruntu. Rozpoczęcie robot geologicznych może nastąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia przedłożenia projektu robot geologicznych starosta, w drodze decyzji, nie zgłosi do niego sprzeciwu. Starosta może zgłosić sprzeciw do projektu jeżeli sposób wykonywanych robót geologicznych zagraża środowisku lub gdy projekt robót geologicznych nie odpowiada wymogom prawa.
Starosta może zgłosić sprzeciw do projektu jeżeli sposób wykonywanych robót geologicznych zagraża środowisku lub gdy projekt robót geologicznych nie odpowiada wymogom prawa.
W przypadku gdy wiercenie odbywa się na terenie górniczym lub gdy planowana głębokość odwiertu przekracza 100 m – ustawa Prawo geologiczne i górnicze2 nakłada dodatkowy obowiązek wykonania i zatwierdzenia we właściwym Okręgowym Urzędzie Górniczym planu ruchu zakładu górniczego.
Poziomy wymiennik gruntowy – na zgłoszenie
Zgodnie z przepisami prawa budowlanego1 montaż pompy ciepła nie wymaga pozwolenia na budowę ani zgłoszenia. Przepisy nie wspominają nic o poziomych wymiennikach gruntowych (!). Dlatego wszelkiego typu wymienniki gruntowe np. spiralne, koszowe interpretujemy jako przyłącze cieplne, które nie wymaga uzyskania pozwolenia na budowę1. Zamiar przystąpienia do wykonania gruntowego wymiennika ciepła podlega natomiast procedurze zgłoszenia – wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi, odpowiedniemu ze względu na miejsce prowadzonych prac. Zgłoszenie należy dokonać najpóźniej 30 dni przed terminem rozpoczęciem prac1.
Zgodnie Art. 30. 1. Prawa budowlanego:
„Zgłoszenia właściwemu organowi wymaga, z zastrzeżeniem art. 29 ust. 3 i 4: 1a) budowa, o której mowa w art. 29 ust. 1 pkt 20 – z zastrzeżeniem art. 29a; Art. 29 ust. 1 pkt 20 określa, że pozwolenia na budowę nie wymaga budowa przyłączy: elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych, gazowych, cieplnych i telekomunikacyjnych.”
Zgłoszenie budowy powinno zawierać takie informacje, jak: rodzaj, zakres, sposób wykonania wymiennika ciepła oraz planowany terminem rozpoczęcia prac. Do wykonywania wymiennika ciepła można przystąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu.
Przed zasypaniem wymiennika warto zlecić uprawnionemu geodecie inwentaryzację geodezyjną powykonawczą. Jeśli w przyszłości będziemy chcieli dokonać np. budowy oczyszczalni ścieków, przyłącza gazowego itd. – unikniemy kolizji z istniejącym uzbrojeniem wymiennika gruntowego.
Powietrzna pompa ciepła i normy hałasu
Jednostka zewnętrzna pompy ciepła powietrze/woda emituje hałas, który zależy od aktualnych warunków pracy. W niższych temperaturach pompa pracuje głośniej, ponieważ rośnie zapotrzebowanie budynku na ciepło. Przy przełączeniu pompy ciepła z normalnego trybu pracy na tryb odszraniana również powstają hałasy, te mają charakter impulsowy.
Takie dźwięki mogą być uciążliwe, zwłaszcza nocą – dlatego jednostki zewnętrznej nie instalujemy obok ani pod oknami sypialni. Należy jednak zwrócić uwagę, czy hałas generowany przez jednostkę nie będzie przeszkadzał naszym sąsiadom. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu4 w zabudowie jednorodzinnej nie wolno przekraczać progu 50 dB(A) hałasu w ciągu dnia i 40 dB(A) nocą, mierzonego na granicy posesji. Niestety poziom mocy akustycznej, jakim charakteryzuje się jednostka zewnętrzna pompy ciepła jest wyższy niż ustalone wartości, dlatego aby spełnić wymagania należy ją zamontować w odpowiedniej odległości od granicy działki.
Wraz ze wzrostem odległości moc akustyczna rozkłada się na większą powierzchnię, dlatego musimy zachować odpowiednią odległość między jednostką zewnętrzną a oknami sąsiadów. Ocenę akustyczną wyznacza się metodami obliczeniowymi, może ją wyliczyć projektant naszej pompy bądź sami – przy wykorzystaniu aplikacji dedykowanych przed producenta pompy.
Załóżmy, że mamy do czynienia z pompą ciepła powietrze/woda o poziomie mocy akustycznej 53 dB(A). Natomiast maksymalny poziom mocy akustycznej wynosi 61 dB(A) – te dane uzyskaliśmy z karty katalogowej urządzenia. Odległość między naszą jednostką na sąsiednim budynkiem będzie wynosić 10 m. Wartościami wyjściowymi do obliczeń są maksymalny poziom mocy akustycznej i odległość między jednostką i sąsiednim budynkiem.
Zgodnie z obliczeniami, poziom ciśnienia akustycznego względem przyjętej mocy akustycznej urządzenia 61 dB(A) i odległości od źródła dźwięku 10 m wynosi 36 dB(A). Wartość ta mieści się z wymaganiami rozporządzenia4.
Montaż pompy ciepła w mniejszej odległości np. 5 m skutkowałby faktycznym poziomem hałasu na granicy posesji rzędu ok. 50 dB(A). Przekroczenie dopuszczalnego poziomu o 10 dB jest dużym błędem montażowym i uniemożliwi poprawną eksploatację pompy z prawnego punktu widzenia. Możemy się również narazić na niezadowolenie sąsiadów.
Wodna pompa ciepła – prawo wodne
Wykorzystywanie wody gruntowej jako dolnego źródła ciepła wiąże się z koniecznością przestrzegania przepisów prawa wodnego5. Należy wyróżnić tutaj dwa pojęcia – zwykłe i szczególne korzystanie z wód. Zgodnie z z art. 395 ust. 7 – pozwolenia wodnoprawnego albo zgłoszenia wodnoprawnego nie wymaga:
„Pobór wód powierzchniowych lub wód podziemnych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m3 na dobę oraz wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi w ilości nieprzekraczającej łącznie 5 m3 na dobę, na potrzeby zwykłego korzystania z wód.”
Jeśli wartości te będą wyższe, wówczas mamy do czynienia ze szczególnym korzystaniem z wód. Tzn. obejmuje nas procedura sporządzenia operatu wodnoprawnego i uzyskanie pozwolenia wodnoprawego. Taki operat należy sporządzić zgodnie z wymaganiami prawa wodnego.
Powołania:
[1] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414)
[2] Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 2011 nr 163 poz. 981)
[3] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów robót geologicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga uzyskania koncesji (Dz.U. 2011 nr 288 poz. 1696)
[4] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2007 nr 120 poz. 826)
[5] Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. 2017 poz. 1566)
Zdjęcia: www.buderus.pl
Rysunki: opracowanie własne
Ciekawy wpis z informacjami. W prawdzie nie korzystam z pompy ciepła, ale informacje chętnie przyswoiłem.
Pompy ciepła. Naprawdę warte są montażu? Czy może są tańsze źródła ciepła równie wydajne?
Własne jezioro lub przepływająca rzeka a nawet kanał ściekowy albo nadmiar ciepła technologicznego
Wpisy naprawdę bardzo ciekawe i pomocne. Prosiłbym jednak o poprawienie terminu zgłoszenia robót budowlanych- obecnie to 21 dni
Mam niewielka dzialke ( +/- 4m odleglosci od domu ale sasiad ma dom na dzialce w ksztalcie prostokata i dom jest na koncu).
Zastanawiam sie nad montazem pompy ciepla (monoblok) zewnetrznej ale urzadzenia maja dosc wysoki poziom mocy akustycznej (65db).
Pisze pan – oknami sasiadow a w przepisie stoi zapis o „granicy posesji”. Jak to jest?
Witaj Konrad, ja proponuję zachować odległość 8-10 m od najbliższego okna (np. na sąsiedniej działce), przy takiej odległości akustyka dobrze się rozkłada, przepis stanowi o oddziaływaniu na działkę sąsiednią, pozdrawiam1
ja chciałem zapytać o podstawę prawną pionowych kolektorów – czy istnieje taka – określająca minimalną odległość od granicy działki/sąsiada wykonania odwiertów?
Witaj Michale,
ws. przepisów posadowienia odwiertów pionowych od granicy działki, takiej podstawy prawnej nie ma. Ja natomiast wolę trzymać się odległości takiej, jakie mamy dla urządzeń wodnych – 3 m od granicy działki, pozdrawiam!
Witam,
chcę zainstalować pompę ciepła ok60dB ale 3mb od granicy działki.
Sąsiad ma dom kolejne 5mb od granicy.
Jednak na tej ścianie ma tylko dwa małe okienka garaż i kotłownia.
Okna od pomieszczeń mieszkalnych są na drugiej ścianie.
Czy będzie to uciążliwe dla sąsiada?
Dodatkowo przed pompą mam drewutnię szer. 4mb, która zasłoni pompę i odbije trochę dźwięk.
bzdura ! moi sąsiedzi zamontowali pompę ciepła, odległość okna mojej sypialni od pompy to jakieś 15 m minimum – problem w tym, że dźwięk odbija się od ich betonowego ogrodzenia i wali wprost do mojej sypialni, która jest na piętrze domu- hałas jest potworny, od 2 dni, gdy temperatury spadły poniżej zera, jest to szok !! do tego to urządzenia się wyłącza, by po chwili wystartować znowu… jestem w głębokim szoku i cieszę się, że budując dom 6 lat temu nie podjęliśmy decyzji o montażu tego ustrojstwa. Zakładam że sąsiedzi nie mają świadomości jak bardzo jest to dla nas uciążliwe, ale już wolę to, niż jak truli nas paleniem czegokolwiek w piecu. Ale nie oszukujmy się, jest to naprawdę potworny hałas i ja bym tego swoim sąsiadom nie zrobiła.
Zgadzam się z tym noc i niskie temperatury są koszmarem od godziny 1:00 w nocy do godz 6:00 .Wszystko odbija się o mój budynek i chłodzi palę na okrągło i nie mogę utrzymać temperatury bo wentylatory chodzą na okraglo
Witam mam pytanie związane z pompami ciepła i klimatyzacją, deweloper który wybudował na sąsiedniej działce domy postawił pompę ciepła i klimatyzator 220 cm od granicy działki, huk wydobywajacy się z wentylatorów jest irytujący zwłaszcza po godz 22, mój dom jest oddalony o 17 m od granicy działki, ale huk kumuluje sie między moim domem a garażem, mierzone miernikiem 3 metry od granicy działki po 22 wskazuje powyżej 50 db, czy urządzenia są postawione zgodnie z prawem budowlanym, pozdrawiam
Witaj,
jeśli hałas pracującej pompy ciepłą jest hydrauliczny, pomiary z decybelomierza to potwierdzają (zwłaszcza przy temp. 0 st. gdzie pompy się odszraniają na maksymalnej mocy – mamy do czynienia z oddziaływaniem na działkę sąsiedni, kodeks prawa cywilnego intepretuje to jako immisję. Tutaj niestety nadzór budowalny nic nie wskóra – tylko postępowanie na drodze cywilnej w sprawie z powództwa właściciela nieruchomości o zaprzestanie immisji przez sąsiada (art. 222 § 2 w zw. z art. 144 k.c.). Takie postępowania są skuteczne i możesz zadać np. przełożenia jednostek zewnętrznych, wykonania osłony akustycznej etc. Pozdrawiam,
Witam raz jeszcze panie Damianie, hydrauliczny tzn huk szelest wydobywajacy się z łopatek wirnika jednostki zewnętrznej? I jakie odpowiednie organy -żeby wszystko miało ręce i nogi mierzą poziom hałasu zalegalizowanymi narzędziami, pozdrawiam
Raczej poziom jakości hałasu lepiej zlecić firmie zewnętrznej, a takie wyniki badań wraz z ekspertyzą będą podstawą do wniesienia pozwu – pozdrawiam
Zgadza się ja mam nie całe 8 m między pompą sąsiada a oknem sypialni i jak wieczorem jest zupełna cisza to pompa wali jak młocarnia a pobudka o godz 4 rano jest dopiero uciążliwa.Moim zdaniem to jest wina tego co montował pompę w tym miejscu .Zupełnie mógł zamontować od wejścia budynku gdzie nie ma okien a nie sąsiadowi pod okami.Jak ruszyć takiego gościa na działce jak mam 3 m szerokie podwórze i całodobowo walącą pompę.
Czy tylko droga cywilna?
Rozmawialem z WIOSiem i polecili mi zglosic temat do Urzedu Gminy. Rozumiem, ze Gmina mi powie, ze nic nie moga zrobic i odesla mnie na droge cywilna?
U mnie sasiad zamontowal pompe 2,5 m od granicy mojej dzialki, skierowana w strone mojego budynku, caly halas emituje sie na moja dzialke, sprawdzilem model jego pompy, emituje cisnienie 68 db.
Zamierzam najpierw zmierzyc poziom halasu, zlecilem to laboratorium majacemu akredytacje do pomiarow halasu. Jesli halas bedzie przekraczal 40 db w nocy, to zglaszam to do gminy. (PS: mierzylem aplikacja na telefon, ktora mniej wiecej pokazuje poziom halasu, wartosci sa miedzy 55 a 60 db – oznacza to przekroczenie zarowno w dzien jak i w nocy
Witam!!! I jaki fianł sprawy bo mam ten sam problem i nie wiem od czego zacząć?
Jaki finał miała u Pana ta sprawa ? Mam ten sam problem z sąsiadem 🙁
witam.
Mam trochę inny problem.
Chodzi o hałas pompy. Firma zainstalowała mi pompę o max poziomie 69 dB. Budynek mam w odległości 7m od granicy działki. Sąsiad się skarży na hałas, a firma że wszystko jest w porządku bo pompa wg nich jest w odległości większej niż 6 m i wszystko jest OK. Obliczyłem na podstawie w/w wzoru że na granicy działki mam (z obliczeń) 45 db. A powinno być max 40dB
Sytuacje jest patowa bo to nie jak stawiałem budynek i pompę. Dom stoi pompa chodzi , sąsiad ze wkurza a wykonawca twierdzi że wszystko zaprojektował i wykonał dobrze.
Mogę prosić o jakieś namiary na ten wzór. Jaką wartość Q przyjąć do obliczeń? Od czego ona zależy?
W przykładzie Q = 4.
Pozdrawiam
Dzień dobry. Mam małą powierzchnię działki gdzie mogę zrobić na dwa sposoby instalacje z pompami ciepła.
1. Pompa ciepła gruntowa pionowa z 2 odwiertami.
2. Pompa ciepła gruntowa pozioma z kolektorami.
Powierzchnia gdzie mogę zamontować odwierty lub kolektory wynosi 7mb od ogrodzenia do domu i 13mb od budynku gospodarczego do ogrodzenia.
Czy przy takim małym metrażu powierzchni działki będzie można wykonać 2 odwierty pionowe lub 1 poziomy wraz z kolektorami z uwzględnieniem prawa budowlanego? Dziękuję