Rekuperacja – czyli odzysk ciepła w wentylacji

Nowoczesne budynki energooszczędne wymagają kontrolowanej wentylacji, aby zapewnić nie tylko wysoką jakość powietrza, ale i oszczędność energii – co jest nieosiągalne w przypadku wentylacji grawitacyjnej, gdzie z uwagi na szczelność budynku nie osiąga swojej skuteczności. Dlatego standardem wpływającym na energooszczędność budynku jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła z powietrza usuwanego (rekuperacja).

Wentylacyjne straty ciepła

W każdym domu występują straty ciepła – część energii cieplej przedostaje się przez dach, ściany i  narożniki a część ucieka przez drzwi i okna. Jednak największe straty ciepła w budownictwie związane są z koniecznością zapewnienia odpowiedniej jakości powietrza w pomieszczeniach. Wraz z powietrzem usuwanym z pomieszczeń, tracimy także ciepło. Na wentylację może przypadać od 30 do 60 proc. wszystkich strat. Rozsądne jest więc znalezienie kompromisu pomiędzy oszczędzaniem energii a właściwą wentylacją pomieszczeń – system wentylacji nawiewno-wywiewnej pozwala na zachowanie pełnej kontroli nad wymianą powietrza. Ma to duże znaczenie nie tylko ze względu na jakość powietrza, lecz również dla ograniczania strat ciepła poprzez wentylację. Dodatkowo budynek energooszczędny (przede wszystkim niskoenergetyczny lub pasywny) nie może funkcjonować bez wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, która daje możliwość odzyskania znacznej ilości ciepła z powietrza usuwanego z budynku. Głównym elementem systemu jest centrala wentylacyjna. Centrala składa się z wentylatorów i wymiennika ciepła, popularnie jest nazywana rekuperatorem. Zasilane energią elektryczną rekuperatory pozwalają odzyskać przeciętnie 50-80 proc ciepła z powietrza usuwanego z budynku.

Współpraca rekuperatora z gruntowym wymiennikiem ciepła

Jak działa rekuperator?

świeże powietrze jest pobierane z zewnątrz budynku za pomocą czerpni i dostarczane przez przewód wentylacyjny do centrali wentylacyjnej (rekuperatora). W centrali wentylacyjnej powietrze przechodzi przez wymiennik, gdzie wymienia ciepło w powietrzem wyciąganym z pomieszczeń. Po przejściu przez centralę wentylacyjną ogrzane powietrze dostarczane jest przez sieć przewodów nawiewnych do pomieszczeń użytkowych.

W skład budowy rekuperatora wchodzą dwa wentylatory – wywiewny i nawiewny – oraz wymiennik ciepła, w którym powietrze dopływające do wnętrza domu ogrzewa się od cieplejszego powietrza wywiewanego. Są w nim montowane także filtry zatrzymujące zanieczyszczenia – czystsze powietrze w domu to dodatkowa korzyść z jego zastosowania. W rekuperatorze nie zachodzi mieszanie powietrza nawiewanego z wywiewanym – odzyskiwane jest jedynie ciepło,

W domach jednorodzinnych najczęściej stosowane są rekuperatory z wymiennikiem krzyżowo-płytowym. Z uwagi na niskie koszty produkcji jest chętnie stosowany przez projektantów. Nie wymaga doprowadzania energii zewnętrznej i w zasadzie zapewnia rozdzielenie strumieni powietrza nawiewanego i usuwanego. Tego typu rekuperatory zbudowane są z płyt stalowych, aluminiowych lub tworzywa sztucznego. W wymienniku krzyżowo-płytowym wymiana ciepła odbywa się przez przeponę oddzielającą powietrze zimne od ciepłego. Jak sama nazwa wskazuje, w wymiennikach tego typu stosuje się przepływ krzyżowy, tzn. strumień powietrza ciepłego przepływa prostopadle do strumienia powietrza zimnego. Tego typu wymiennik charakteryzuje się sprawnością odzysku nie przekraczającą 65 proc.

b39

Rys. 1. Przekrój krzyżowego wymiennika ciepła

Z kolei regeneracyjny obrotowy wymiennik ciepła charakteryzuje się prostą konstrukcją, a przy tym największą sprawnością odzysku, wynoszącą 85 proc. Jego konstrukcja pozwala na odzysk zarówno ciepła w okresie zimowym jak i „chłodu” w okresie letnim. Do układu wmontowany jest wirnik, który obracając się na przemian przechodzi przez obszar powietrza wywiewanego i nawiewanego. Wirnik wykonany jest z pofalowanej aluminiowej blachy, która jest nawinięta na walec i napędzany jest silnikiem.

W wymienniku przeciwprądowym powietrze nawiewane i wywiewane przepływają w stosunku do siebie w przeciwnych kierunkach. Wyróżniamy wymienniki przeciwprądowe proste oraz spiralne. Urządzenia przeciwprądowe proste zbudowane z płyt ułożonych równolegle. Natomiast spiralny przeciwprądowy wymiennik wykonany jest z folii aluminiowej, zwijanej w formie walca. Skręcone zwoje pozwalają na wydłużenie drogi wymiany ciepła między dwoma strumieniami powietrza. Dzięki takiemu rozwiązaniu wymiennik nie ulega oszronieniu. Sprawność urządzeń przeciwprądowych wynosi do 90 proc.

Rekuperacja – zalety i wady systemu

Do zalet wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła należy:

  • Niezawodność oraz utrzymanie stałych parametrów powietrza na poziomie ludzkiego komfortu – niezależnie od warunków atmosferycznych powietrze w domu wymieniane jest na bieżąco uwalniając domowników od dwutlenku węgla, wilgoci, alergenów, związków chemicznych.
  • Niższe rachunki za ogrzewanie dzięki wysokiej skuteczności odzysku ciepła z pomieszczeń wentylowanych., w miesiącach zimowych koszty ogrzewania domu spadają o co najmniej 30-40 proc. (w zależności od stopnia izolacji budynku).
  • Okna nie muszą mieć mikrowentylacji oraz montowany kocioł może mieć mniejszą moc, ponieważ redukujemy straty ciepła, co wpływa również na mniejszą ilość grzejników. Dom z rekuperacją ma dużo niższe zapotrzebowanie na ciepło, średnio o 45 proc., oznacza to kolejne oszczędności na poziomie inwestycji w system grzewczy.

Wadą takiej instalacji to przede wszystkim:

  • Wyższe nakłady inwestycyjne niż w przypadku tradycyjnych systemów wentylacji. Szczególnie koszty takiego systemu mogą być wyższe w przypadku modernizacji, czyli instalacji takiego systemu w budynku już istniejącym, nieposiadającym wentylacji mechanicznej. Dlatego warto o tym pomyśleć na etapie projektowania nowego budynku, bo będzie to nas mniej kosztowało.
  • Hałas, dlatego należy pamiętać że wentylatory rekuperatora oraz przemieszczające się w kanałach powietrze wydają dźwięki. Jednak dzięki odpowiednie lokalizacji centrali, i umieszczeniu kluczowych urządzeń w miejscach oddalonych od tzw. ciągów ludzkich oraz dobra izolacja termiczna i akustyczna kanałów wentylacyjnych, pozwoli na skuteczne wyeliminowanie tej wady.

Podsumowanie

  • Obecnie najczęściej się stosuje rekuperatory z wymiennikami płytowymi krzyżowymi. Powietrze zewnętrzne i usuwane przepływają w nich naprzemianlegle między płytami.
  • Wadą rekuperatora krzyżowego  jest podatność na szronienie już przy temperaturze -5°C. Proces szronienia może doprowadzić do zupełnego braku przepływu przez wymiennik powietrza usuwanego z budynku (rozwiązanie: by-pass, gruntowy wymiennik ciepła).
  • W wymiennikach przeciwprądowych, stosowanych coraz częściej w domach jednorodzinnych, strumienie powietrza płyną równolegle w przeciwnych kierunkach.
  • Droższym rozwiązaniem (raczej nie dla domów jednorodzinnych) jest wykorzystanie do odzysku ciepła obrotowego wymiennika ciepła.

Zdjęcia: fotolia, pro-vent.pl

Napisz komentarz
26
    1. Rekuperacja doprowadza do obniżenia zapotrzebowania domu na energię energię cieplną. Jeżeli system grzewczy został zaprojektowany z wentylacją grawitacyjną (czyli uwzględniał wszystkie straty energetyczne), dla domu z rekuperacją już tych strat nie będzie. Ten sposób wentylacji należy obecnie do najnowocześniejszych i stosowany jest w budownictwie energooszczędnym z uwagi na wysoką szczelność przegród zewnętrznych budynku 🙂

      1. Witam,
        Mam pytanie odnośnie rekuperacji. Otwórz, jeżeli będę ogrzewał dom paliwem stałym np. pelletem bądź ekogroszkiem , czy jest możliwość zastosowania wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła ? Nie ma żadnych przeciwskazań?
        A drugie pytanie: czy lepiej wybrać piec dwufunkcyjny z opałem na ekogroszek bądź pelletem? Czy te kotły są wydajne? Czy lepiej skupić się na jednym paliwie np. pellet?
        Bardzo proszę o odp.
        Z góry dziękuje
        Dariusz K.

        1. Witaj Dariuszu,
          wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła współpracuje z każdym źródłem ciepła – liczy się sprawność odzysku rekuperatora, w budynkach szczelnych i dobrze ocieplonych może przekroczyć 70 proc. – a to wpłynie na niższe koszty ogrzewania. Według producentów bardziej wydajne są kotły na pellet – jednak różnica ta może wynosić tylko kilka procent. Wydajniejsze są kotły zgazowujące drewno, pozdrawiam!

    2. Po przeprowadzce do nowego domu, gdzie zainwestowaliśmy pieniądze w rekuperację, sama zauważyłam że rachunki za ogrzewanie stały się niższe. Niedawno otrzymałam Fv za czerwiec i była o połowę niższa od tych, które musiałam opłacać w starym domu. Instalację robiła nam firma http://www.bartoszwentylacja.com.pl/ i nie ściągneli z nas nie wiadomo ile kasy. W dodatku wszystko poszło szybko i sprawnie, także polecam. Inwestycja się zdecydowanie zwraca, przynajmniej w moim przypadku.

      1. A jakie były koszty w nowym domu bez rekuperacji? na to patrz a nie ze w starym domu były większe koszty ogrzewania a w nowym niższe ! to taj jakbyś porównywała piekarnik z lat 80 do piekarnika z lat obecnych.żeby mówić o oszczędności trzeba mieć porównanie jak było przed założeniem a jak po założeniu danej rzeczy a co do mniejszych kosztów w nowym domu to wystarczy przykładowo zastosować piec o większej sprawności i już koszty będą nizsze

  1. Rekuperacja wykorzystywana jest coraz częściej, a to cieszy bo jest ona nie tylko bezpiecznym, ale również niedrogim sposobem na zapewnienie wysokiej jakości powietrza w budynku.

  2. Waham się pomiędzy domem z rekuperacją i bez ale skłaniam się jednak do tej pierwszej wersji. Dzięki za tekst, będzie pomocny przy ostatecznej decyzji 🙂

    1. Jeżeli warunki wokół domu odpowiadają – możesz wykonać gruntowy wymiennik ciepła. Oszczędności porównywalne, a nawet większe niż przypadku rekuperatora krzyżowego. Pozdrawiam!

    1. Witaj Sylwio,
      wszystko zależy od technologi w jakiej został zbudowany budynek, te szczelniejsze do ograniczenia wentylacyjnych strat ciepła wykorzystują wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła. W tradycyjnych budynkach stosowana jest wentylacja hybrydowa – nasada kominowa + stabilery zapewniają optymalny ciąg w kominie wentylacyjnym oraz zapobiegają zbytniemu wychładzaniu się pomieszczeń w okresie grzewczym. Rekuperacja w połączeniu z technologią budynku pozwala jednak na uzyskanie największych oszczędności. Pozdrawiam!

  3. Witam,
    niedługo ruszam z budową domu Avalon III, w projekcie przewidziana jest rekuperacja, solary i kocioł kondensacyjny gazowy.
    Niestety w miejscowości, w której się będę budował nie ma gazu (i nie będzie). Czy dobrym rozwiązaniem jest zastąpienie kotła gazowego pelletem i zrezygnowanie z solarów? Może jakieś inne sensowne rozwiązanie nasuwa się na myśl? W grę wchodzą instalacje o niskich kosztach rocznych ogrzewania.
    Dziękuję za odpowiedź

    1. Musisz sprawdzić czy będziesz miał gdzie kupować pelty, bo nie są wszędzie łatwo dostępne. Pelety nie są tak wygodnym paliwem jak gaz (tylko niektóre piece na pelety mogą się samoczynnie uruchomić i to nie zawsze) Możesz zastosować gaz płynny ale jest on droższy od gazu sieciowego i wymaga zainstalowania zbiornika. Tak samo droższy jest olej opałowy i tez wymaga zbiorników (ale mogą być w piwnicy) Co do kolektorów słonecznych do ogrzewania wody, to koszt ich instalacji zwraca sie po ok 20 latach

    2. Witaj Remik,
      w tym przypadku mamy do czynienia z budynkiem energooszczędnym, niskie zapotrzebowanie budynku na ciepło przemawia za wykorzystaniem niskotemperaturowych źródeł ciepła, proszę rozważyć wybór powietrznej pompy ciepła. Koszty kotłowni opartej o pompę ciepła powietrze/woda są nieco wyższe od kotłowni gazowej, głównie ze względu na wyższą cenę samego urządzenia – jednak roczny koszt ogrzewania pompą ciepła powietrze/woda jest niższy od ogrzewania gazem. Pozdrawiam!

  4. Witam.

    Mam mieszane odczucia co do rekuperacji. Spory koszt instalacji i przekłamania w podawaniu parametrów. Może się mylę ale dosyć obiektywny opis (pomijam kwestię grzybów, a skupiam się na ekonomicznym aspekcie) jest pod tym linkiem http://www.domykanadyjskie.com/2014/01/11/rekuperacja-wady-i-zalety/
    Oczywiście jest wiele stron chwalących ten system, zazwyczaj z poleceniem swoich usług i cennikiem. Kolega ma rekuperator (dokładnie nie wiem jaki). Reasumując. Powiedział, że teraz nie zakładał by tego urządzenia.

  5. Witam,

    Jestem w tym momencie na etapie wyboru rekuperacji do domu. SŁyszałem i negatywy i pozytywy. Czy ktoś może ma konkretne rozwiązanie w swoim domu? Dużą zaletą jest oczywiście oszczędność, zwrot ciepła do domu..

  6. Generalnie rekuperatory mają szerokie zastosowanie zarówno w budownictwie mieszkalnym jak i w firmach. Jednak to wszystko jest zależne od tego jakie urządzenie będzie używane do nie tylko wymiany powietrza, ale również od tego z jakim rodzajem budownictwa mamy do czynienia. Najlepiej taka mechaniczna wymiana powietrza sprawdza się w budynkach energooszczędnych lub pasywnych.

  7. Bardzo dobry artykuł. Ogólnie miło się czyta Pana artykuły 🙂

    Mam jedną wątpliwość. Często w przeróżnych materiałach reklamowych firm montujących wentylację mechaniczną z rekuperacją pojawia się informacja, że dzięki tej inwestycji rachunki za ogrzewanie mogą spaść nawet o połowę. Czy to jednak nie jest lekkie przekłamanie?
    Weźmy najlepszy rekuperator o sprawności 90%. Oznacza to, że w jakimś domu straty ciepła powodowane przez wentylację musiałyby dochodzić do 60% – tzn. tylko w takim przypadku koszty ogrzewania spadną o ok. połowę (x * 60% * 90%). Wydaje mi się, że tak duże straty (procentowo) ciepła przez wentylację mogłyby być tylko przy domu zbliżonym do domu pasywnego. Tyle, że przy takim budynku rachunki za ogrzewanie i tak byłyby minimalne więc po uwzględnieniu zużycia energii elektrycznej na wentylację mechaniczną wychodzimy na zero.
    Albo więc reklamy typu „rachunki za ogrzewanie mogą spaść nawet o połowę” zmyślnie ukrywają wzrost rachunków za prąd albo czegoś nie widzę i jest możliwa sytuacja, w której instalacja rekuperacji obniży całkowite koszty o połowę…

    Rozważam teoretycznie – oczywiście przy domu pasywnym wentylacja mechaniczna to konieczność.

    1. Witaj Sławku,
      zgadza się, im wyższy standard izolacji ścian zewnętrznych tym udział wentylacyjnych strat ciepła jest wyższy. Dlatego wentylacja mechaniczna wchodzi w grę przede wszystkim w budownictwie energooszczędnym. Zwróciłem uwagę, że w budynkach projektowanych zgodnie z WT2017 – udział wentylacyjnych strat ciepła w bilansie energetycznym wynosi 40-45 proc. reszta stanowią ściany, dach i stolarka okienna. Koszty ogrzewania domu na przykładzie porównania wentylacji mechanicznej i grawitacyjnej przedstawiłem tutaj: http://okieminzyniera.pl/wentylacja-rekuperacja-czy-sie-oplaca/ – na przykładzie przeprowadzonej analizy ekonomicznej (dla budynku WT2017) uzyskałem obnizone koszty ogrzewania o 37 proc., pozdrawiam!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *